Inzicht krijgen in persoonlijke problemen door bijvoorbeeld je familie eens op te stellen klinkt misschien mysterieus. Hoe het ‘technisch’ werkt is niet duidelijk, maar dát het werkt, daar zijn steeds meer mensen van overtuigd.
De meest bekende werkvorm is dat iemand met een vraag of terugkerend thema in zijn of haar leven, mensen die elkaar niet goed kennen in een bepaalde formatie opstelt. Een vrouw wil bijvoorbeeld weten waarom ze de draai in haar leven zo moeilijk kan vinden. In dit geval wordt altijd eerst het gezin van herkomst opgesteld. Tijdens de opstelling vraagt ze dan aan aanwezige personen om de plaatsen in te nemen van haar ouders, haar broers, zussen en haarzelf. Die personen zet ze dan neer in relatie volgens haar eigen innerlijke beeld. Zo ontstaat er een soort van levende stamboom. Meestal zie je dan al snel bepaalde verbindingen lopen en hoe de familieleden zich tot elkaar verhouden. Er gebeuren op zo’n moment ook vaak dingen die niet ‘logisch’ te verklaren zijn.
De ‘plaatsvervangers’ die als het ware de zielen van de familieleden representeren krijgen gevoelens en gedachten die heel dicht liggen bij de persoon voor wie zij staan. Ze tunen onbewust in op een soort ‘wetend veld’. Ikzelf ben eens opgesteld als een jonge dochter uit een gezin. Vrijwel direct nadat ik werd opgesteld voelde ik een vreemde, voor mij onbekende soort buikpijn opkomen. De woorden die ik er als vanzelf aan gaf, werden door de moeder/ vraagsteller direct herkend als een vaste uitspraak van haar dochter.
Kinderen zijn altijd de laatste schakel in de ketting van generaties. Uit vele familieopstellingen is gebleken dat wanneer een familie een zware geschiedenis kent, deze zeker ook van invloed is op het leven van de kinderen. Vanuit het ordeningsprincipe zouden de overgroot- of grootouders als bron van kracht achter de ouders moeten staan. Op deze manier kunnen de ouders dan het lot van hun voorgaande generaties achter zich laten en zich richten op het hier-en-nu en hun kinderen. Wanneer dit niet het geval is blijven de ouders meer achterom kijken, daar waar het lot van de generaties nog onopgelost is blijven hangen. Het lukt ouders dan niet om in het heden te leven en de kracht en steun te geven die hun eigen kinderen nodig hebben.
Onlangs maakte ik onderdeel uit van een opstelling waarbij de vraagsteller inzicht wilde hebben waarom hij meer met het verleden bezig was dan met het heden en zijn kinderen. Tijdens de opstelling vroegen enkele representanten na verloop van tijd om extra personen in het veld. Door het ‘wetende veld’ kwamen er bepaalde familiegeheimen aan het licht. Overleden overgrootouders bleken buitenechtelijke relaties en -kinderen te hebben. Deze werden aanvankelijk niet opgesteld. Bizar hoe dit via de representanten, die volledig onbekend waren met de vraagsteller en zijn familie, aan het licht kwam. Bizar ook dat deze familiegeschiedenis nog steeds van invloed was op het leven van deze vraagsteller. Door hier inzicht in te krijgen is het gelukt om zijn verleden de plek te geven die het verdient en de pijn en het verdriet van de onderlinge verhoudingen van mensen uit het verleden bij de mensen te laten waarbij dit hoort.
Zelf werk ik meestal met individuele opstellingen. In plaats van representanten maak ik dan gebruik van poppetjes, ankers of symbolen.
Volgens het systemisch werk, waar opstellingen onder vallen, is het belangrijk dat niemand wordt vergeten of wordt buitengesloten. Mocht dit wel het geval zijn, dan kan een familielid in een volgende generatie zich onbewust verantwoordelijk voelen om dit te herstellen. Hij of zij is dan ‘verstrikt’ in zijn systeem: leeft onbewust het leven van een ander en kan daardoor niet werkelijk zichzelf zijn. In een opstelling kunnen deze verstrikkingslijnen, die in het dagelijkse leven onzichtbaar zijn, zichtbaar worden. Door middel van een opstelling wordt het ‘wetende veld’ geopend waarbij onderzocht kan worden wat er in zijn of haar leven ontbreekt, of welke pijn er in zijn of haar leven nog niet geaccepteerd is.
Verstoringen in het familiesysteem worden tijdens een opstelling zichtbaar en voelbaar. De opstelling verandert steeds tot er een passende herordening ontstaat waarin ieders plek en lot wordt erkend. Een overleden kind waarover niet gesproken werd, wordt weer gezien. Een verstoten vader krijgt zijn plek terug in het gezin. Ook wanneer een kind al vroeg de volwassen zorgen op zich heeft genomen door bijvoorbeeld het wegvallen van vader of moeder, kan het door het inzicht uit een opstelling afstand doen van die ouderrol en weer in de kinderrij gaan staan. Vaak hebben de uitkomsten niet alleen bij de vraagsteller maar ook in zijn of haar omgeving verschuivingen tot gevolg.
Systemisch werken is ook een prima methode bij vragen over opvoeding of relatieproblemen. Een familieopstelling kan de dynamiek rondom een scheiding of van een samengesteld gezin vrij objectief in beeld brengen. Verstrikkingen, buitensluiting of het door bepaalde personen innemen van verkeerde posities worden direct zichtbaar. Dit verklaart vaak snel de problemen waarmee gezinsleden of het gezin worstelt.
Familieopstellingen is ook een uiterst doeltreffende methode om kinderen en jongeren te helpen. Ongewoon gedrag, eetstoornissen of psychische problemen wijzen vaak op een verstoring op ‘zielsniveau’. Ieder gedrag van een kind komt voort uit een innerlijk beeld wat het kind zelf in zich draagt. Dit speelt zich af in het onderbewustzijn en vraagt om bewustwording of verandering wanneer het niet goed gaat met het kind. De vraag om gedragsverandering van het kind is vaak ook een ontwikkelingsvraag voor de ouders.
Bij systeemopstellingen kan vrijwel alles worden opgesteld. Niet alleen families maar ook organisaties, werkrelaties, gevoelens of angsten. Eigenlijk kun je allerlei uiteenlopende vragen opstellen waarbij de antwoorden zich als vanzelf zullen ontvouwen.
Ik vind het werken met systeemopstellingen zeer krachtig en inzicht gevend. De uitkomsten doen mensenlevens en vaak ook hun omgeving voor altijd veranderen. De inzichten, pijn en het verdriet welke tijdens een opstelling los kunnen komen leveren altijd weer nieuwe bouwstenen op voor verdere ontwikkeling.
Een systeemopstelling is een prachtig middel, maar het is helaas niet altíjd een kant en klare oplossing voor problemen. Ja, je kunt zeker belangrijke inzichten en een doorbraak ervaren, maar het is vaak wel belangrijk dat je vervolgens aan de slag gaat om de nieuwe inzichten te integreren in jouw leven. Uiteraard wil ik je hierbij graag helpen!
Jouw leven verandert voorgoed wanneer je de wijsheid van jouw systeem ophaalt.